پروژه های عمرانی
عمران به معنای آبادانی، سازندگی و رونق است و پروژه هم به مجموعه‌ای از وظایف و کارها اطلاق می‌شود؛ که باید در یک دوره زمانی مشخص با توجه به منابع، امکانات و محدودیت‌ها اجرا شود. با این اوصاف، پروژه عمرانی به پروژه‌ها و اقداماتی که شامل ساخت و ساز است و حاصل آن آبادانی و رونق می‌باشد، گفته می‌شود. این پروژه‌ها شامل طیف وسیعی از کارهای ساخت و ساز مانند: ساختمان‌سازی، سد سازی، راه سازی، مراکز خرید، ورزشی و …. می‌شود. برای این پروژه‌ها ابتدا باید به دقت برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری کرد و تمامی جوانب کار سنجیده شود؛ چون ممکن است این پروژه‌ها با شکست مواجه شوند و سرمایه زیادی بیهوده بر باد رود.
1. انواع طرح عمرانی
پروژه های عمرانی اساساً به دو دسته تقسیم می‌شوند:
طرح عمرانی
ساخت و سازهای شهری
در ادامه به تعریف طرح عمرانی و انواع آن می‌پردازیم.
در بند 10 ماده یک قانون برنامه و بودجه کشور، مصوب اسفند ماه سال 1351 تعریف طرح عمرانی به شرح زیر است:
منظور مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی یا اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام می‌شود طی مدت معین و با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به هدف‌های برنامه عمرانی پنج ساله به صورت سرمایه گذاری ثابت شامل هزینه‌های غیر ثابت وابسته در دوره مطالعه و اجرا و یا مطالعات اجرا می‌گردد و تمام یا قسمتی از هزینه‌های اجرای آن از محل اعتبارات عمرانی تامین می‌شود. طرح عمرانی به سه نوع انتفاعی، غیرانتفاعی و مطالعاتی تقسیم می‌شود.
1.1. طرح عمرانی انتفاعی
منظورطرحی است كه در مدت معقولی پس از شروع به بهره برداری علاوه بر تأمین هزینه‌های جاری و استهلاك سرمایه سود متناسبی به تبعیت از سیاست دولت را نیز عاید نماید.
2.1. طرح عمرانی غیر انتفاعی
منظورازطرح عمرانی غیرانتفاعی طرحی است كه برای انجام برنامه های رفاه اجتماعی و عملیات زیربنایی و یا احداث ساختمان و تأسیسات جهت تسهیل كلیه وظایف دولت اجرا می گردد و هدف اصلی آن حصول درآمد نمی‌باشد.
3.1. طرح مطالعاتی
منظور طرحی است كه براساس قرارداد بین دانشگاه و سایر دستگاه‌های اجرائی با مؤسسات علمی و یا مطالعاتی متخصص برای بررسی موضوع خاصی اجرا می گردد.
ساخت و ساز شهری
همان گونه که می دانید، روزانه در هر شهر، ساخت و سازهای بسیار مختلفی انجام می شود و افراد و شرکت های گوناگون، با اهداف مختلفی مبادرت به اجرای انواع پروژه های عمرانی خواهند کرد. ارکان ساخت و ساز شهری شامل کارفرما، ناظر و مجری می باشد.
درحال حاضر مساحت کل بنا، اگر کمتر از ۳ هزار متر مربع باشد ناظر و مجری حقیقی خواهد بود و چنانچه بیشتر از ۳ هزار متر مربع باشد؛ ناظر و مجری باید حقوقی باشد. در ساخت و سازهای شهری، مالک پروژه می تواند مجری آن نیز باشد، اما نمی تواند همزمان ناظر پروژه نیز شود. هم چنین، ایمنی ساختمان احداث شده با مالک آن خواهد بود، مگر اینکه در قرارداد با مجری یا پیمانکاران توافق دیگری شده باشد.
فرآیند های قبل از پروژه عمرانی و ساخت و ساز
قبل از شروع هر پروژه عمرانی باید برنامه ریزی هایی صورت گیرد تا در نهایت ساخت و ساز به موفقیت ختم شود. در ادامه این مطلب را دنبال کنید تا اقدامات قبل از اجرای پروژه عمرانی را بررسی کنیم.
پیشنهاد و ترسیم طرح این مرحله قبل از هر گونه اقدامی باید اجرا شود. در این مرحله که اولین مرحله پروژه عمرانی است باید تمام سوالات، طرح ها، پیشنهادات و… عنوان شود. عنوان کردن این مسائل موجب می شود تا تمامی جوانب قضیه برای کارفرما و یا سرمایه گذار مرور شود تا اگر موضوعی از قلم افتاده باشد، به او یادآوری شود. شاید در گام اول مطرح کردن این مسائل اتفاق خاصی نیفتد و یا جواب تمام سوالات به صورت کامل داده نشود؛ اما با تمرکز بر روی اهداف پروژه و نتیجه نهایی هدف کاملا مشخص می شود و تمامی پرسش ها، پاسخ خود را پیدا می کنند.
جمع آوری تصویب طرح و مطالعات تکمیلی در این مرحله باید جواب تمامی سوالات به طور قطعی مشخص شود و نتیجه مطالعات تکمیلی و آخرین تحقیقات عنوان شود. اصلی ترین بخش های یک پروژه در این مرحله مشخص می شود. این بخش ها شامل: میزان بودجه، کامل کردن اطلاعات فنی طرح، طرح توجیهی پروژه عمرانی، تصویب نهایی و تاریخ شروع پروژه و…
پیاده سازی و اجرای پروژه پس از اینکه مراحل اولیه به خوبی روشن سازی و تکمیل شد، پروژه در مرحله اجرا و ساخت و ساز قرار می گیرد. در این مرحله قدم به قدم طرح های تصویب شده به مرحله اجرا می رسند. و با توجه به برنامه ریزی های قبلی پروژه، قدم به قدم اهداف پروژه اجرا می شود.
نقش کارفرما در پروژه های عمرانی
شایان به ذکر می باشد که کارفرما همان سرمایه‌گذار پروژه مورد نظر است که تصمیم به ایجاد پروژه خواهد گرفت. کارفرما وظیفه تامین اعتبار و انتخاب پیمانکار و سایر ارکان پروژه را بر عهده دارد. به طور قطع صاحب و مالک پروژه کارفرما است ( به دلیل آن که سرمایه پروژه از کارفرما می باشد ) و می‌تواند هر گونه تصمیمی درباره‌ی پروژه خود بگیرد. کارفرما می تواند خصوصی (شخص حقوقی یا حقیقی) و یا دولتی بوده و هم چنین ممکن است که هیچ گونه آشنایی با حوزه عمران نداشته باشد و فقط قصد انجام یک پروژه عمرانی را داشته باشد.
نقش پیمانکار در پروژه های عمرانی
می توان اشاره کرد که پیمانکار مسئول اجرا و پیاده سازی پروژه مطابق با توافقات انجام شده با کارفرما می باشد. پیمانکار می تواند یک شخصیت حقیقی و یا حقوقی بوده و باید نسبت به مسائل عمرانی از آگاهی و مهارت اجرایی کافی و مناسبی برخوردار باشد. شایان به ذکر است که علاوه بر مسئولیت اجرا، مسئولیت ضمانت پروژه نیز در دوره اجرا نیز بر عهده پیمانکار خواهد بود.
انواع پروژه های ساختمانی کدام اند؟
لازم به ذکر می باشد که پروژه های ساختمانی در سطح شهر ساخته می شوند و همان گونه که بیان کردیم، این پروژه ها برای رفاه و آسایش بیشتر شهروندان می باشد. به صورت کلی کاربری های ساختمان می تواند متفاوت باشد از جمله کاربری مسکونی، کاربری تجاری، خدماتی، ورزشی، صنعتی و …
حال باید بیان شود که پروژه های ساختمانی بر اساس کاربری سازه طراحی و ساخته خواهند شد. بنابراین از جمله پروژه های ساختمانی می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- پروژه ساختمانی مسکونی
- پروژه ساختمانی تجاری و اداری
- پروژه ساختمانی خدماتی
- پروژه ساختمانی ورزشی
- پروژه ساختمانی صنعتی
