خلق یک فضای ایده آل و برجسته از نظر معماری تنها با استفاده از نور امکان پذیر است، بنابراین یک معمار تا حد توان سعی می کند بین نور و تاثیر آن بر عناصر معماری تعادل برقرار نماید. نور مرز بین دو فضای مجاور را تعیین می کند، هر چند نمی تواند دو فضا را از هم جدا کند اما تنظیم مقدار آن قادر به تشدید و یا تخفیف جدایی دو فضا است. تاثیر نورپردازی به اندازه ای است که می توان با ترفندهای مختلف به فضا روح و جان بخشید.
نورپردازی از جمله مباحثی است که همواره در حوزه زیبایی شناسی مطرح می شود. یکی از هنرهایی که نقش نورپردازی در آن بسیار پررنگ است هنر معماری است. به قول یک متخصص در حوزه معماری بازی هنری هنرمندانه، دقیق و خیره‌کننده مجموعه‌ای از اجسام ساخته شده در زیر نور است. ” با خواندن این جمله بیش از پیش به اهمیت نور پی می‌بریم. نور اولین شرط ادراک بینایی است، نور در خانه ما برای دیدن فضا، تشخیص فرم‌ها و رنگ‌ها، زندگی کردن، کار کردن و حس خوب داشتن لازم و ضروری است. درواقع نبود نور موجب میشود که دچار ضعف در بینایی شویم و از ادراک فضای اطراف‌مان، رنگ‌ها و فرم‌ها عاجز خواهیم شد.
اهمیت نورپردازی در معماری
اهمیت نورپردازی در معماری موضوع بسیار مهمی ست و درواقع یکی از مهم ترین بخش های معماری ساختمان ها و دکوراسیون داخلی به شمار می رود. امروزه، نقش نورپردازی در معماری بسیار پر رنگ تر از گذشته است زیرا از نورپردازی علاوه بر روشن نمودن فضا برای زیبایی بیشتر فضاهای مسکونی، اداری و … استفاده می شود. با رعایت اصول نورپردازی در معماری و نتیجتا یک نورپردازی مناسب و روشمند می توان به دکوراسیونی معمولی جلوه ای بی نظیر بخشید و یا برعکس ، با نورپردازی نامناسب می توان دکوراسیونی زیبا و خاص را بدل به فضایی معمولی و روزمره کرد. درواقع اهمیت نور در معماری در این است که نورپردازی نما می تواند چه معماری فضای شهری و چه معماری داخلی منازل شما را به زیبایی توامان آراسته و حتی آن ها را زیباتر از آنچه هستند به نمایش بگذارد.
انواع نور در معماری و تأثیر نورپردازی در عملکرد فرد
به طور کلی نورپردازی در معماری به شکل طبیعی و مصنوعی انجام میشود. نور خورشید به عنوان نور طبیعی و نورهای ساخته شده توسط انسان، نور مصنوعی هستند. ساختمان‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که نور طبیعی روز بتواند آنها را به شیوه مطلوبی روشن سازد. نور خورشید علاوه بر روشنایی، مزایای بیشتر دیگری نیز داشته و بر روی سلامت روحی و جسمی افراد موثر است. در واقع با استفاده بهینه از نور طبیعی در معماری، در مصرف انرژی نیز صرفه‌جویی خواهد شد.
همچنین باید به این امر توجه داشت که کیفیت روشنایی یک ساختمان، بر روی افراد و عملکرد آنها تأثیرگذار بوده و این امر به تنهایی، نشان‌دهنده اهمیت نورپردازی در معماری و ضرورت توجه به آن است. به‌کارگیری انواع نور طبیعی و مصنوعی در معماری داخلی، بر روی عملکرد افراد خصوصاً در محل کار، تأثیر بسیار زیادی دارد. روشنایی کافی، راندمان کاری افراد را افزایش داده و همچنین با یک نورپردازی مناسب می‌توان سطح کیفی محیط را نیز بالاتر برد.
چرا نور طبیعی در معماری مهم است؟
کاربرد نور طبیعی در معماری
در معماری، نور یکی از مهم‌ترین منابع است.
زیرا هم یک انرژی طبیعی و هم برای زیستن حیاتی است.
از‌سوی دیگر در زمینه بصری نیز تاثیر بسزایی دارد زیرا اساسا در ارزیابی، روحیه، رنگ و ظاهر محیط موثر است.
نور طبیعی در خانه علاوه بر ایجاد روشنایی احساس شادی را در افراد برمی‌انگیزد
به‌همین دلیل می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کسانی که در آنجا زندگی می کنند، داشته باشد.
البته ارزش‌گذاری نور طبیعی در معماری دو مزیت اصلی دارد.
- نخستین مزیت چنین رویکردی؛ جست‌وجوی راحتی بصری و رفاه است.
- دومین مزیت؛ بهره‌وری و کنترل مصرف انرژی است.
اهمیت استفاده از نور طبیعی در معماری اثبات شده است.
زیرا به کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها و همچنین کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک میکند.
نکته حائز اهمیت این است که باید درباره ادغام نور در ساختمان از دانش کافی برخوردار بود.
نور در معماری مدرن
در معماری مدرن، تنها نگرش انسان به نور و عناصر طبیعی تغییر یافته است. انتسان امروزی به آسمان و اجرام آسمانی به چشم اصلی مقدس و ماورا طبیعت نمی نگرد. از نظر او نور، عنصری کاربردی ست. نور و روشنایی در معماری سنتی موجب تمرکز و در معماری مدرن موجب تفرق است.
در معماری مدرن، نورطبیعی، بدون هیچ گونه تشریفات و مانعی از شیشه های ساده و بی رنگ عبور می کند و به داخل بنا روشنایی و گرما می بخشد. حتی گاها در معماری مدرن، انسان به نوعی افراط گری می رسد، محدودیت سازه ای پنجره ها حذف شده و دنیایی بی نهایت شفاف پدید می آید. حتی نور، به عنوان گزینه ای هیجان آفرین در معماری مدرن مورد استفاده قرار می گیرد. در معماری مدرن، نور طبیعی به صورت مستقیم و با اختصاص سطح زیادی از دیوار به بازشوهای شیشه ای، به درون بنا دعوت می شود.
مناسب ترین نورپردازی محیط باید به گونه ای باشد که صفحات مختلف، روشنایی مورد نیاز محیط را در شرایط متفاوت تامین کنند. نورپردازی امکان تفکیک فضا را فراهم می آورد. با استفاده از متمرکز کردن نور بر محیطی خاص در ساختمان به مفهوم متفاوتی دست خواهیم یافت.
با توجه به کاربری فضا و میزان نور مورد نیاز در فضا، از نور طبیعی و در غیر این صورت از نور مصنوعی، برای روشنایی محیط مورد نظر استفاده می شود. نور هدایت شده، محیط را زیباتر، آرامش بخش، متنوع و قابل استفاده می نماید. در معماری امروز، مبحث نورپردازی محیط، بسیار حائز اهمیت است، چرا که نور قابلیت دگرگونی اساسی، قدرت بیان و پویایی به فضای طراحی شده معمار می بخشد و با ورود به محیط زندگی بشر، بر کیفیت فضا اثر می گذارد. علاوه بر خواص این چنینی نور، نورپردازی نیاز اساسی محیط محسوب می شود. بدون وجود نور و روشنایی و عدم توانایی مشاهده پیرامون، معماری و خلق اثر، معنایی نخواهد داشت.
در ساختمان های امروزی، نورطبیعی مورد نیاز محیط داخلی بنا از دیوارها یا سقف تامین می شود.VOID امکان نوررسانی طبقاتی از سقف را در ساختمان فراهم می آورد. پیشرفت تکنولوژی در نحوه بهره وری انسان نسبت به گذشته تاثیر چندانی نداشته اما در معماری امروز، برای تامین نور مورد نیاز فضای شب و … از نور مصنوعی استفاده می شود. روشنایی مصنوعی (نور مصنوعی)، دامنه ی بسیار گسترده ای دارد. روشنایی، در طراحی فضای داخلی و خارجی ساختمان و طراحی محوطه نقش آفرین است.
اهمیت نورپردازی در معماری بناهای تاریخی
حالا میخواهیم شرح دهیم که چرا نورپردازی در معماری ایرانی و بنا های تاریخی بسیار مهم است؟! چرا باید طبق اصول و شرایط خاصی انجام بشوند؟! یکی از اصول نورپردازی در معماری، این است که معمار هویت بنا را در نظر بگیرد. سپس طبق آن اقدام به طرح ریختن برای ایجاد روشنایی نماید. یکی از مسائل مهم در معماری بنا های تاریخی، حفظ هویت بنا توسط معمار است. پی بردن به اهمیت نورپردازی در معماری بنا های تاریخی، اولین قدم برای حفظ نما است. حفظ نما در واقع هویت بصری یک بنای تاریخی را نشان می دهد. بنا های تاریخی به خاطر قدمت بسیار زیادی که دارند؛ آسیب ندیدن و ماندگاری آنها بسیار ارزشمند می باشد.
هدف بعدی نورپردازی در معماری، برجسته سازی وجه تمایز معماری بنای نورپردازی شده با معماری دیگر بناها است. نحوه نصب منابع نوری و روشنایی از دیگر شرایط حائز اهمیت، هنگام نورپردازی می باشد. چرا که نباید هنگام نصب منابع روشنایی، به بنای تاریخی مورد نظر آسیبی وارد شود. البته همچنان نباید به گونه طراحی نور را انجام داد. که جلوه شبانه بنای تاریخی با جلوه آن در روز متفاوت باشد. یعنی باید مطابق با اصول نورپردازی در معماری به اهداف روشنایی رسید.
تاثیر نورپردازی در فضای شهری
نورپردازی در فضای شهری باعث روشن شدن نمای ساختمان ها شده و جلوه زیبایی به آن ها می بخشد. اهمیت نورپردازی در معماری داخلی و فضای شهری در این است که با نورپردازی اصولی می توان ساختمان های یک منطقه خاص را با هم هماهنگ کرده و نمای دل انگیزی به آن ها بخشید. یکی از مهم ترین کارکردهای نورپردازی فضاهای شهری روشن شدن این فضاها و معابر برای رفت و آمد و ایجاد امنیت است. افراد گهگاه ساعاتی از شب را در خارج از خانه سپری می کنند. با تامین روشنایی با انواع نورپردازی شهری، امنیت آن ها تامین شده و احساس آرامش خواهند کرد. با نصب چراغ LED خیابانی و رعایت اصول نورپردازی در معماری شهری، شهروندان با خیال راحت به گشت و گذار در شهر می پردازند.
نحوه قرارگیری نور :
- شیوه مرکزی
- شیوه محوری
- شیوه شبکه ای
شیوه مرکزی :
فضای رنگ و مکث که حادثه را در خود جای می دهد و محیط را به درون خود می کشاند فضای مرکزی آرامش و ثبات را تلقین می کند .
شیوه محوری :
مسیر نورانی در جهتی خاص ،این مسیر از نقطه خامی آغاز و در امتداد خطی ادامه دارد .
شیوه شبکه ای :
از برخورد نور به یکدیگر محدوده ای شکل می گیرد که نقاط برخورد به شکل مرکزی از شبکه نمایان می گردد.
به کار گیری نور در ایران به دلیل اقلیم های متفاوت برخورد متفاوتی را می خواهد.در اقلیم گرم و خشک به دلیل شدت بیشتر نور ، معماری سنتی را وادار میسازد که نور کمتری وارد محیط شود که برای انجام این کار معمار از پنجره های کوچک و مشبک برای نور پردازی داخلی استفاده میکند. ،اما در اقلیم آب و هوایی معتدل و مرطوب شمال به دلیل تابش مایل نور خورشید و شدت کمتر آن باعث میشود تعداد پنجره و ابعاد آن گسترش یابد.
