نورگیر چیست؟
استفاده از نور طبیعی به عنوان یک عامل حیاتی در معماری مدرن و سنتی و طراحی ساختمان ها و دکوراسیون منازل شناخته میشود. با استفاده از نورگیر ها می توان درکل روز از نور طبیعی و خواص معجزه آسای ان استفاده کرد. استفاده از نورگیر ها نقش مهمی در طراحی پایدارو بهینه سازی انرژی ایفا می کنند. در نورگیرها بلوک‌های شیشه‌ای به کار می‌روند تا انعکاس نور در ساختمان افزایش یابد. انواع نورگیرها به منظور کاهش استفاده از روشنایی الکتریکی به کار می‌روند. به ما اجازه می‌دهند تا از درون ساختمان نمایی به منظره بیرون داشته باشیم.
آشنایی با انواع نورگیر :
نورگیر ها دارای تنوع بسیار زیادی می باشند که به طور کلی به دو دسته نورگیر از بالا و نورگیر دیواری تقسیم می شوند اما به طور جزئی تر در دسته های زیر قرار می گیرند.
- نورگیر سقفی حبابی
- نورگیر سقفی هرمی
- نورگیر سقفی قوسی
- نورگیر سقفی گنبدی
- نورگیر دندانه اره ای
- نورگیر هورنو
- نورگیر فخرالمدین
- نورگیری از دیوار
- نورگیر روزن
- نورگیر شباک
- نورگیر مشبک
- نورگیر ارسی
نورگیری از قسمت بالایی ساختمان :
رایج ترین نوع نورگیر مورد استفاده در ساختمان ها، نورگیری از بالاترین قسمت می باشد که نور خورشید را به طبقات پائین تر منتقل می کند و فضا را روشن می سازد.
این نورگیرها به طور کلی به دو دسته کلاسیک و سنتی تقسیم می شوند که نورگیر سقفی، دندانه اره ای و .. از نوع کلاسیک و نورگیر هورنو، فخرالمدین و .. از نوع سنتی آن می باشند.
نورگیری از دیوار ساختمان :
مهم ترین دلیلی که پنجره ها در منازل استفاده می شود، انتقال کافی و ضروری نور خارج ساختمان به داخل است.
بهتر است از این مدل نورگیر ها تنها روی یک دیوار استفاده نشود و بر روی دیوارهای بیشتری تقسیم شوند تا نور در جهات مختلف وارد مکان شده و روشنایی قابل توجهی داشته باشد.
در کنار تمام این روش های مدرن، عده ای نورگیرهای دیواری به جا مانده از معماری گذشته ایران هستند و در مدل هایی نظیر ارسی، مشبک، شباک، روزن،باجی، گلجام و … جای می گیرند.
الزامات نورگیری در معماری
فضای اقامت باید حداقل دارای یک یا چند در و پنجره شیشه ای باشد که لازم است با رعایت هر باشد. ضوابط شهرسازی بطور مستقیم رو به فضای باز یا خیابان و معبر عمومی فضاهای اقامت، سطح شیشه ،الزامی، حداقل یک هشتم سطح کف ،است .
مگر آنکه پنجره ها تنها در سطح شیشه ای در یک دیوار فضا تعبیه شده باشد. فاصله ی آن دیوار با دیوار مقابل در فضای مورد نظر بیش از ۴/۵۰ متر باشد که در این صورت یک هفتم سطح کف الزامی خواهد بود.
در فضاهای اقامت در صورتی که لبه ی بالایی پنجره ها غیر از نورگیر سقف شیبدار در ارتفاع زیر ۲/۱۰ متر قرار گرفته باشد، سطح الزامی شیشه ی شفاف یک ششم سطح کف است.
در صورتیکه تمام دریچه ها نیز در یک دیوار تعبیه شده باشد . فاصله ی آن از دیوار مقابل بیش از ۴/۵۰ متر باشد، در این صورت سطح الزامی ،شیشه یک پنجم كف فضاست.
در صورتی که پنجره رو یک ایوان باز شود ایوان باید دارای شرایط زیر باشد:
فضای ایوان در معماری داخلی
باید بطور مستقیم به طرف فضای باز یا خیابان و معبر عمومی، بدون هیچگونه مانع در برابر نور و جریان هوا باشد
در و پنجره های شیشه ای الزامی برای تامین نور طبیعی و تهویه در فضاهای اقامت باید بطور مستقیم و بدون مانع به فضای سرپوشیدهی ایوان باز شوند.
بین فضای اقامت یا اشتغال و فضای ایوان نباید محفظه ی آفتابگیر قرار داده شود. برای نورگیری فضای مورد استفاده افراد از طریق پنجره واقع در یک ایوان سطح باز نمای ایوان مقابل پنجره در هر طبقه نباید کمتر از یک چهارم سطح کف سرپوشیده شده باشد.
به اضافه دو برابر سطح نورگذر الزامی فضای سکونت مجاور .باشد. عرض (عمق) ایوان نباید بیشتر از دو برابر طول نمای)آن باشد.
زیرزمین
انواع نورگیر در معماری:اتاقهای زیرزمین با رعایت شرایط زیر میتوانند به عنوان فضای اقامتی که تامین نور طبیعی در الزامی است استفاده شوند
از فضاهایی که کف آنها پایین تر از سطح زمین است علاوه بر الزامات مربوط به تصرفها در صورتی که دارای نورگیری و تهویه ی لازم از فضای باز باشند میتوان جهت اقامت و اشتغال استفاده نمود. اگر متوسط تراز زیر سقف فضای زیرزمین از سطح زمین طبیعی (معبر یا حیاط) کمتر از ۹۰ سانتیمتر باشد، جهت استفاده به عنوان اقامت یا اشتغال باید با تایید شهرداری مجرای خارجی نور و
هوا در حیاطها پیش بینی شود.
مجرای خارجی نور و هوا
این مجراهای خارجی باید حداقل ۱/۵۰ متر عرض داشته باشند.
برای محاسبه ی سطح نورگیر فضاها در مجرای خارجی نور و هوا تنها ارتفاع ۹۰ سانتیمتر سطح نور گذر و یا بازشو در زیر تراز زمین محاسبه میشود.
در صورتی که امکان عبور افراد یا وسایل نقلیه وجود داشته باشد سطح فوقانی مجرای خارجی باید همسطح زمین باشد و توسط شبکه ی فلزی مستحکم محافظت شود.
در ساختمانهای گروه ۳، تعبیه گودال باغچه در داخل حیاط ،اصلی جهت تامین نور و تهویه فضای سكونت و اشتغال در زیرزمین در صورت نداشتن مغایرت با ضوابط شهری بلامانع است.
عمق نورگیری
عمق نورگیری در هر اتاق یا فضا یا فاصله مورد قبول برای نورگیری از یک پنجره حداکثر ۷ متر است. در صورتی که قسمتی از اتاق با فاصله بیش از ۷ متر از پنجره قرار داشته باشد آن قسمت از نور طبیعی بی بهره است در صورت نورگیری فضا از طریق یک فضای نیمه باز سرپوشیده مانند ایوان تراس و …. نورگیری مجاز از لبه خارجی آن فضای نیمه باز محسوب میشود.
نور گیر آشپزخانه در فضاهای داخلی
انواع نورگیر در معماری: آشپزخانه های مستقل باید دارای نور طبیعی .باشند در آشپزخانههای باز (open) و دیواری استفاده از تهویه و نور مصنوعی در صورت عدم امکان تعبیه نور و تهویه طبیعی الزامی است.
فضاهای بهداشتی نورگیری و تعویض هوای طبیعی برای فضاهای بهداشتی الزامی نیست.
میتوان آنها را بصورت مصنوعی تامین نمود ولى سطح بازشوى الزامی در صورت تعویض هوای طبیعى حداقل ۰/۱۸ متر مربع است.
در ساختمانهای مسکونی و به جهت افزایش بهره وری ،آنها چنانچه مساحت و ابعاد پاسیو از استاندارد تعیین شده ذیل کمتر نگردد سطح آنها جزء زيربنا وتراكم محسوب نمیشود.
پارکینگ
در صورتی که طبقات زیرین ساختمان زیرزمین یا همکف به پارکینگ اختصاص داده شود.حیاطهای خلوت یا پاسیوهایی که برای تامین نور و تهویه ی اتاقها و فضاهای قابل سکونت و اشتغال پیش بینی شده اند نباید تا فضای توقفگاه ادامه یابند .مگر آنکه به نحوی دوربندی شده باشند که امکان انتقال دود یا صدای ماشینها به فضاهای اقامت یا اشتغال وجود نداشته باشد.
تمام پارکینگهای سرپوشیده باید تا حد امکان به صورت طبیعی تهویه و در صورت کافی نبودن سطوح جهت تهویه طبیعی با سیستم مکانیکی تهویه شوند.
سطح بازشو در پارکینگهای سرپوشیده برای تهویه طبیعی آن باید حداقل یک بیست و پنجم سطح کف باشد.
تامین نور طبیعی برای پارکینگ داخل زیرزمین از طریق حیاط خلوت و پاسیو، گودال باغچه و مجرای خارجی نور و هوا مجاز است.
نورگیر (پاسیو) و حياط خلوت
استانداردهای قابل قبول پاسیو برای ساختمانهای مسکونی و حداکثر تا ۵ طبقه مسکونی:
الف) برای املاک با مساحت عرصه ۲۰۰ متر مربع و بیشتر ) پس از رعایت اصلاحی حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت فضاهای اصلی ۱۲ متر مربع و با عرض حداقل ۳ متر حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت آشپزخانه ۶ متر مربع با حداقل عرض ۲ متر
ب )برای املاک با مساحت عرصه کمتر از ۲۰۰ متر مربع ( پس از رعایت اصلاحی حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت اتاقهای اصلی ۶ مساحت عرصه
حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت اشپزخانه %۳ مساحت عرصه
در هر دو حالت فوق حداقل عرض نورگیر باید ۲ متر باشد حداقل ۲ متر از پلاک مجاور در مواردی که فضاهایی از دو تصرف مستقل از یک حیاط خلوت یا پاسیو نور و هوا میگیرند فاصله دیوارهای مقابل آنها از هم نباید در هیچ شرایطی کمتر از ۳ متر باشد.
در مجتمع های مسکونی و نورگیری آنها در معماری داخلی
انواع نورگیر در معماری:دارای بیش از دو واحد مسكوني و حداكثر تا ۶ طبقه از کف چنانچه اتاقهای اصلی از دو واحد مسکونی ،مستقل از یک حیاط خلوت نور میگیرند.
فاصله پنجره های مقابل آنها از یکدیگر حداقل باید ۶ متر باشد. چنانچه آشپزخانه و اتاقهای اصلی از دو واحد مسکونی مستقل و یا آشپزخانه آنها از یک حیاط خلوت نور میگیرند .فاصله پنجرههای مقابل آنها از یکدیگر حداقل ۴ متر باشد.
فضاهایی که جهت تهویه و نوردهی برای) سرویسهای بهداشتی و یا عبور لوله های تاسیساتی و کانال کولر و غیره تعبیه میگردند. فاقد ابعاد و مساحتهای حداقل و استاندارد میباشند. به عنوان داکت محسوب میگردند مساحت آنها جزء زیربنا و تراكم منظور میگردد. برای ساختمانها و مجتمع های غیر مسکونی از قبیل تجاری – اداری و …) .
احداث تراس در نورگیر
انواع نورگیر در معماری در یک ضلع نورگیر در صورت احداث دیوار جداکننده بلامانع است. احداث تراس مربوط به دو واحد مجزا در دو ضلع متعامد به هم مجاز نخواهد بود.
فضاهای روبازی که به گذر یا حیاط مشرف میباشند .حد مساحت و ابعادی ندارند. با هر ابعادی که طراحی معماری شوند مساحت آنها جزء زیربنا و تراکم منظور نمیگردد.
چنانچه در طرفین اینگونه نورگیرها واحدهای مستقل مسکونی احداث گردند رعایت ضوابط حداقل فاصله از یکدیگر الزامی است.ملاک عمل است.
در صورت احداث بالکن داخل پاسیو حداقل فاصله ،لازم بعد از بالکن تا پنجره و یا بالکن مقابل در بناهایی که پنجره های آنها از طریق نورگیر یا حیاط خلوت مشرف به حیاط همسایگان میباشند .
(مثل نورگیرهایی که در شمال پلاکهای شمالی طراحی میشوند استفاده از پنجره ی بازشو تا ارتفاع ۱۷۰ سانتیمتر مجاز نبوده و باید از شیشههای مشجر استفاده شود. استفاده از شیشه های معمولی و یا پنجره ی بازشو فقط از ارتفاع ۱۷۰ سانتیمتر به بالا مجاز می باشد.
